Exproof Vakum Makinesi

Atex Puma 18 - Zone 22 Belgeli Exproof Vakum Makinesi

YANICI TOZ-GAZ VEYA PATLAYICI TOZ-GAZ NEDİR ? EX PROOF (ATEX) NE ANLAMA GELİR ?

Toz veya gaz sınıflarını temelde iki bölümde toplayabiliriz. Birincisi normal ( tehlike arz etmeyen) tozlar veya gazlar, ikincisi ise toxic ( tehlike arz eden) tozlar veya gazlardır.

ATEX  açılımı AT = atmosphere (atmosfer) ve EX = explosive (patlayıcı) yani ortamda patlayıcı özellikte bir toz veya gaz ihtiva eetmesi durumudur.   

Herhangi bir tozun veya gazın tehlikeli sınıfta bulunması için “yanıcılık” veya “patlayıcılık” özelliği arz etmesi gerekir.  “Yanıcı toz” ile “patlayıcı toz” kesinlikle birbirinden farklıdır. Yanıcı toza örnek olarak “toz boya” ve “kömür tozu” verilebilirken, patlayıcı toza ise “un” veya “alüminyum tozu” örnek verilebilir. Şunu unutmayalım ki belirli şartlar oluşmadan bu tozların hiçbiri yanmaz veya patlamaz. Aksi halde marketlerde un satışı olmaz veya evlerimizde un bulundurmamız mümkün olmazdı.    

Yanıcılık özelliği arz eden tozlar veya gazlar, belirli şartlar oluştuğu zaman yoğunluk (gr/cm3) gibi  ve “tutuşma sıcaklığı” derecesine eriştiği zaman yanmaya başlar. Patlayıcı sınıfında bulunan tozlar veya gazlar ise, ortamda belirli bir yoğunluğa (gr/cm3 olarak) erimiş olması ve patlamayı başlatacak olan bir elektrik kıvılcımın oluşması gerekir. Patlama yoğunluğu ve kıvılcım olmadan bu tehlike ortaya çıkmaz.      

Tehlikeli tozlar da kendi aralarında sınıflandırılırlar. Bunlar L= düşük riskli tozlar ( low risk) M = orta riskli tozlar ( medium risk) ve H= Yüksek riskli ( high risk) tozlardır.

Yüksek risk oluşturan tozlar genellikle metal tozlarıdır. Alüminyum tozu gibi. Bu toz sınıfında bulunan tozların %90’ı tehlike oluşturabilir niteliktedir. Şunu da özellikle belirtmek gerekir ki, bu sınıfta bulunan her toz patlar demek yanlış olur.  Patlamanın meydana gelebilmesi için öncelikle ve temel kriter, tozun ortamda patlamayı oluşturabilecek yoğunluğa ( gr/cm3) ulaşmış olması gerekir. Bu yoğunluğa ulaşan toz tetikleyici bir etken olmadan durduk yere patlamaz.      

Orta ve düşük risk grubunu oluşturanlar ise ince tozlardır.  Örnek olarak kahve, kakao, un, lastik tozu, kömür tozu gibi.  Bu toz sınıfında bulunan tozların ise ancak %10’u tehlike oluşturabilir özelliktedir.    

Risk oluşturan gazlar da aynen tozlar gibi L, M ve H olarak sınıflara ayrılırlar. Gündelik hayatımızdaki ev ve işyerlerimizde kullandığımız doğalgaz da tehlikeli gaz sınıfındadır. Ancak daha öncede belirttiğimiz gibi bu gazlar durduk yere patlamazlar. Ortam havasında belirli bir yoğunluğa erişmiş olmaları ve yanmayı ya da patlamayı başlatacak bir tetikleyici mekanizmanın ortaya çıkması gerekmektedir.  

Bu tozların veya gazların bulunduğu ortamlar ise, muhtemel oluşabilecek tehlike derecesine göre sınıflandırılmışlardır. Bu sınıflar en az tehlikeliden en çok tehlikeliye göre sırasıyla “Bölge 22- Zone 22” , “Bölge 21- Zone 21” ve “Bölge 20- Zone 20” olarak adlandırılmışlardır.

Bu tehlikeli alanlarda bulunan her şey, patlama veya yanmayı başlatabilecek tetikleyici (kıvılcım gibi) etkenin oluşmasını engelleyici özellikte olmalıdır. İşte bu özellikteki her şeye “Ex-Proof özellikli” veya “Atex özellikli” denir.  

Çok tehlikeli olarak sınıflandırılmış olan “Bölge 20- Zone 20” alanlarda ortamda çalışan personelin giysilerinin dahi çok özel olması gerekmektedir. Çünkü giysilerde bile oluşabilecek bir “statik elektrik” tetikleyici mekanizma görevi yapıp, patlamayı başlatabilir. 

UNUTMAYALIM Kİ ; Her toz veya gaz yanıcı ya da patlayıcı değildir. Tehlikeli her toz veya gaz da hemen ve kolaylıkla yazmaz ya da patlamaz. Sadece belirli şartlar oluştuğu zaman bu risk ortaya çıkar.

Ex-proof sistem vakum makinaları hakkında bilgi vermek gerekirse ; ex-proof sözlük anlamı itibarı ile yanmaya ve patlamaya karşı korunmuş, korunaklı anlamına gelir. Yabancı bir kelime oluşundan dolayı bazı yazım hataları olabilir. Örneğin ekspuruf, ikspuruf, ekspuruv, ikspuruv, x pruf gibi alternatifleri çoğaltabiliriz. İş güvenliği açısından önem arz eden bu hususta doğru vakum makinesinin tercih edilmesi gerekir. 

Patlayıcılık veya yanıcılık özelliği temelde ikiye ayrılır ;

1) Ortamdaki havanın yanıcılık veya patlayıcılık özelliğinin olması. Örneğin doğalgaz 

2) Tozun yanıcılık veya patlayıcılık özelliğinin olması, Örneğin ortam havası içindeki toz miktarının aşırı derecede fazla olması ( bu değer gr/cm3 olarak ölçülür) , oluşabilecek herhangi bir kıvılcımın, bu yoğun tozun yanma veya patlamasına sebep olablir. Örnek bazı toz boya çeşitleri

Kullanacağınız sanayi tip süpürge ex-proof sistem olmalı mıdır ?

Endüstriyel vakum makinası tercih edilirken yukarıda anlatılan husular göz önüne alınmalıdır. Ortam havası mı, yoksa emiş yapılan toz mu yanıcılık özelliği göstermektedir. 

1) Ortam havasının yanıcı veya patlayıcı olması 

Bu gibi durumlarda endüstriyel tip vakum makinesinin kullanılacağı ortamdaki tüm elektriki argümanların exproof özellikte olması gerekir.Aydınlatma lambalarının, duvardaki elektrik prizlerinin, ortamda çalışan tüm elektrikli aletlerin.Bu kadar risk altında olan bir ortamda kullanılması en uygun vakum makinası basınçlı hava ile çalışan süpürge modelleri olmalıdır.Alternatif çözüm olarak ise, emiş yapacak vakum ünitesi ortamın dışında farklı bir oda veya bölmede olmalıdır.Süpürülmesi istenen bölüme kadar ise uzun bir hortum girişi sağlanmalıdır. 

2) Tozun yanıcı veya patlayıcı olması 

a) Eğer emiş yapılacak toz yoğunluğu belirli bir değere ulaştığı zaman (gr/cm3 olarak ) yanma veya patlama riski oluşturuyor ise, kömürlü tip motorla çalışan monofaze modeller olarak tabir edilen sanayi tip süpürgeler tercih edilmemelidir.Çünkü bu makinalardaki kömürlü tip motorlar emiş yapılan hava ile kendilerini soğuturlar. Filitrelerde toz ile hava ayrıştırılır. Emiş havası motoru soğutarak tekrar ortama bırakılır, toplanan tozlar ise süpürgenin haznesinde birikir. Ancak filitrelerin ekonomik ömürlerini doldurup iş gormemesi veya bir yerinde yırtık olması durumunda motorlara ulaşan toz miktarı artar. Motora haraketi veren rotor ve kömürler arasından zaman içinde elektrik arkı veya şelale oluşur. Bunun neticesinde de vakum edilen tozun belirli bir yoğunlukta yanma veya patlama riski var ise, bu ihtimal gerçekleşebilir.

b) Vakum edilen toz belirli bir yoğunluk değerine ulaştığı zaman (gr/cm3 olarak ) yanma veya patlama riski oluşturuyor ise, asenkron elektrik motorunun tahrik ettiği, kayış kasnaklı kademeli vakum türbin sistemli trifaze elektrik süpürgeleri tercih edilmelidir.Çünkü bu sistem ile çalışan endüstriyel süpürgelerde, emilen toz ve hava makinanın filtrelerinde ayrıştırıldıktan sonra, emiş havası kademeli türbin fanın ön ağız kısmından girer, arka egsoz tarafında ise tahliye edilir. Kesinlikle elektriki bir aksam ile karşılaşmaz. Ayrışan toz ise, makinenin haznesinde birilkir.Filtrenin ekonomik ömrünü doldurmuş veya yırtık olması durumunda ise, emilen toz elektrikten bağımsız olarak kayış kasnak sistemi ile çalışan türbinin içinden geçer. Herhangi bir elektrik arkı veya şelale ile karşılaşmayacağı için patlama ve yanma riski ortaya çıkmaz.Emiş türbinine hareket veren asenkron motor ise, ortam havası ile kendini soğuttuğu için bir risk teşkil etmez.